Esta reflexión xorde tras un debate entre colegas ante a situación actual xerada pola pandemia covid-19.
“Encántame a época que me tocou vivir (nótese a ironía)” di unha persoa en plena corentena provocada pola crise do covid-19. “Estamos mellor que noutros tempos” serve como resposta, ejemplificando os períodos bélicos como a guerra civil.
Vivimos nunha época na que nos temos que considerar afortunados/as por ter unhas condicións materiais de vida dignas, mellores que outros colectivos da nosa contorna, e xa non digamos, outros países e outras comunidades. A verdade é que o azar de nacer nun determinado lugar do planeta non outórganos a condición de afortunados/as senón que nos concede unha serie de privilexios.
Antes de seguir coa miña exposición quixera facer un pequeno matiz para aclarar este punto de partida. Moitos aspectos da nosa vida que consideramos dereitos poden ser lidos como privilexios. A diferenza daquelas persoas que parten do privilexio, os dereitos serven para dignificar a outras concedendo certa dignidade. Os privilexios gozan de discrecionalidade mentres que os dereitos non. Con todo, ambos os conceptos deben gozar do principio de universalidade; os privilexios deben ser alcanzables polo conxunto da sociedade mentres que os dereitos deben ser atribuídos.
Tras esta breve conceptualización, en adiante utilizarei o término “dereitos” por ser máis próximo na nosa linguaxe cotiá, sen obviar o noso punto de partida desde o privilexio.
Non entendo esta comparación á baixa porque lévanos ao conformismo. Este lévanos a pensar que, como estamos mellor que outras persoas, podemos facer unha serie de rebaixas dos nosos dereitos para superar períodos de recesión económica e, por tanto, aceptar actos ou situacións de inxustiza social nun mundo xa bastante precario. Acórdense de que en 2007 mentres o conxunto da poboación “vivía por encima das súas posibilidades”, unha porcentaxe moi reducida de persoas facíase billonaria.
 |
| Imagen de OpenClipart-Vectors en Pixabay |
Estar mellor que noutros períodos da historia non é xustificación algunha para ceder espazo a políticas neoliberais, que virán impostas desde instancias superiores ao noso Goberno estatal. Por certo, menos mal que temos un goberno progresista fronte a esta crise sanitaria, vendo a posición que a, sempre rancia, dereita do noso país está a levar a cabo.
No conxunto da sociedade vimos arrastrando as consecuencias das políticas adoptadas pola crise económica de 2007 (a saber, a instauración da precariedade) e, vaticínase unha depresión económica comparable coa de 1929, segundo algúns medios. No plano económico esperemos que non nos leve a un proceso de mcdonalización (lean 'A mcdonalización da sociedade' de George Ritzer) e, no plano social, a un maior individualismo. Neste contexto, e con esta perspectiva, debemos reflexionar se nos parece oportuno compararnos á baixa con outros colectivos ou outras persoas.
É evidente que a miña situación persoal pode ser mellor que a da miña veciña e, por esa comparativa, non renunciarei aos meus dereitos. Soa egoísta? Supoño que depende de quen o diga pero asegúrovos que non o é. Non o é porque eu quero eses dereitos, mesmo máis, para min, para a miña familia e amizades, para a miña comunidade, para os grupos máis vulnerables, en definitiva, para o resto do mundo. Quero compararme á alta para que a ninguén lle falte unhas mínimas condicións de vida. E isto non significa occidentalizar o mundo, senón que cada comunidade teña os recursos necesarios para desenvolverse como tal.
Para rematar, o azar pode ter moito que ver cos nosos dereitos, volvendo ao punto de partida, así mesmo un numeroso grupo de mulleres e homes loitaron para alcanzar dereitos sociais e políticos por si e a súa descendencia, pasando por situacións moi complicadas e, tras un período de certa estabilidade, volveron á carga para reivindicar as pensións dignas que lles corresponden. Agora están a morrer. Será en balde ou collemos a testemuña? Non perdamos de vista o que merecemos pola nosa condición de cidadanía.
Construamos esa nova normalidade en términos de xustiza social.