A asociación cultural Fuco Buxán apoia a vindeira folga estudiantil do 14 de novembro con un marcado carácter feminista. O sistema educativo é un pilar fundamental para mudar os prexuízos e os estereotipos de xénero.
Se facemos un breve repaso histórico apreciaremos como a escola foi obxecto das institucións políticamente dominantes, é dicir, con poder, as cales servíronse dela para crear unhas tipoloxías de individuos según as necesidades do sistema. Nun primeiro momento, co nacemento dos Estados-nación buscouse formar individuos nacionalista cun alto sentimento patriótico. En segundo lugar, coa industrialización, a escola convírtese no mecanismo para adoctrinar obreiros individualistas e competitivos. En terceiro lugar, encontrámonos co franquismo e os seus ideais conservadores según os cales establécese unha educación segregada por sexos. En cuarto lugar, tras a transición democrática, a educación básease en formar cidadanos e cidadanas. E, en último lugar, o que nos corresponde actualmente, as institucións educativas encárganse de formar á ciudadanía na lóxica neoliberal, báseada na sociedade da empleabilidade, o talento, o espíritu emprendedor e a competitividade.
De esta manera, obtenemos unha contextualización do sistema educativo ao longo do tempo e observamos que este sistema está influenciado por a ideoloxía dominante de cada momento cun fin utilitarista, traducido nun sistema político e normativo. Ademáis, teremos en conta as necesidades do mercado de traballo, polo que s sistema económico intervén na educación co informe PISA. E, por último, o sistema cultural tamén ten súa cabida neste dilema xa que impera un certo pensamiento homoxéneo na sociedade.
Así as cousas, a educación debe ser un pilar fundamental para o desenvolvemento persoal de ciudadanos y ciudadanas cun pensamiento crítico e reflexivo que se oriente hacia a igualdade, solidaridade e xustiza social.
Unha das correntes que puxo certa crítica na educación foi o movemento feminista. Nos currículos académicos non vemos ningunha asinatura báseada na perspectiva de xénero, en todos os niveis educativos. Quizáis nos últimos tempos se dé o caso de algunha materia optativa, determinados cursos, algún estudo de posgrao o a vontade individual da docencia pero non vemos unha transversalidade da perspectiva de xénero. E dentro de este currículo, se infravaloran aquelas materias cun contido máis crítico como son as relativas ás ciencias sociais ou as humanidades.
Por outro lado, actualmente, o peso da educación adxudícase a temas económicos ou financieiros e de unha maneira moi técnica, é dicir, non existe unha reflexión crítica por parte da docencia nin nos propios materiais. En términos económicos, a riqueza dun país mídese a través do Producto Interior Bruto e este indicador non aporta ningunha variable de tipo social. Ademáis, un estudo nestos términos económicos sobre o Estado de Benestar debe abarcar aquela dimensión sumerxida, é dicir, na que a muller realiza aquelos traballos relativos aos cuidados que non teñen a consideración de emprego.
Neste sentido, podemos afirmar que a educación, a día de hoxe, favorece a discriminación por razón de xénero, xa que é a primeira fase do proceso de socialización. Ademáis de este currículo explícito, no seno da docencia existe un currículo oculto, é dicir, cada docente padeceu o seu propio proceso de socialización e nas aulas reproducirán aquelas conductas e aquelos valores que son inherentes a súa persoalidade. Seguro que todas y todos tenemos na nosa mente a algún ou algunha docente que permitíunos ir máis aló do propio contido académico. Porén, este currículo oculto proporciona un maior interés e, polo tanto, unha maior aprendizaxe no alumnado, así reprodúcense os estereotipos de xénero persistentes no ideario da sociedade sin ser cuestionados.
O modelo educativo actual é considerado mixto, no cal non existe unha intervención en igualdade ou, máis ben, na desigualdade existente, senón que ademáis aínda perdura a idea bioloxicista de que o sexo masculino ten unhas certas capacidades innatas e o sexo feminino ten outras báseadas nos coidados, a función reproductiva e o ámbito privado.
En definitiva, o modelo educativo é androcéntrico e báseado nun método científico supostamente neutral e obxectivo pero o feminismo ven a cuestionar este método xa que as persoas, institucións e organismos que elaboran e transmiten este sistema actúan baixo o currículo oculto, por tanto, moitas investigacións e aportacións están realizadas desde os estereotipos e prexuicios de xénero.
A prevención na escuela básease en tres eidos fundamentais: a filosofía, os programas académicos e o profesorado. E todos eles deben estar rexidos polos principios de igualdade e equidade.
Desde os corpos docentes débese realizar unha autocrítica sobre cómo este sistema educativo está reproducindo a desigualdade de xénero xa desde a infancia de nenos e nenas. Por tanto, é preciso a reformulación de este modelo a través de relacións personais báseadas no respecto, na solidaridade, na xustiza social e no empoderamento dos nenos e das nenas para percibir os estereotipos de xénero e a imposición de roles como algo perverso para o desenvolvemento de unha ciudadanía democrática e por a procura do respecto hacia as sexualidades disidentes. Como din Libres y Combativas “para educar en libertad contra el machismo y el sexismo, el maltrato y la cultura de la violación, contra la homofobia y la transfobia”.
A prevención na escuela básease en tres eidos fundamentais: a filosofía, os programas académicos e o profesorado. E todos eles deben estar rexidos polos principios de igualdade e equidade.
Desde os corpos docentes débese realizar unha autocrítica sobre cómo este sistema educativo está reproducindo a desigualdade de xénero xa desde a infancia de nenos e nenas. Por tanto, é preciso a reformulación de este modelo a través de relacións personais báseadas no respecto, na solidaridade, na xustiza social e no empoderamento dos nenos e das nenas para percibir os estereotipos de xénero e a imposición de roles como algo perverso para o desenvolvemento de unha ciudadanía democrática e por a procura do respecto hacia as sexualidades disidentes. Como din Libres y Combativas “para educar en libertad contra el machismo y el sexismo, el maltrato y la cultura de la violación, contra la homofobia y la transfobia”.
Desta forma, mediante a autocrítica e a perspectiva do movemento feminista, poderíamos ir alcanzando, pouco a pouco, un modelo de educación inclusiva que nos aporte os recursos e mecanismos para enfrentarnos á desigualdade de xénero. De ahí, a importancia de incorporar ao sistema educativo materias que abarden a historia e a revolución feminista, co obxectivo de empatizar e reflexionar sobre todo o que contáronnos até o momento.
Se entiende la escuela como un lugar de educación y no únicamente de instrucción, de educación en valores antidiscriminatorios, de igualdad real entre los hombres y las mujeres, de convivencia pacífica y con dignidad eliminando los actos violentos a través de la crítica de los modelos masculinizantes (Iglesias Galdo, Ana; Sánchez Bello, Ana, 2008, pág 20).
Para saber máis:
- Iglesias Galdo, Ana; Sánchez Bello, Ana (2008). Tratamento da violencia de xénero dende as políticas de igualdade: Socialización profesional e violencia de xénero, 2008: 7-22.
- Sánchez Bello, A. (2013). Factores de discriminación de xénero na escola no contexto da globalización: aprender en relación como práctica contra a violencia e os estereotipos. Sarmiento, (17), 83-98.
- Santomé, J. T. (2017). Políticas educativas y construcción de personalidades neoliberales y neocolonialistas. Ediciones morata.